Trực quan hoá dữ liệu bằng Excel từ lâu đã trở thành lựa chọn quen thuộc trong môi trường doanh nghiệp, đóng vai trò như công cụ nền tảng để trình bày, phân tích và chia sẻ thông tin. Sự linh hoạt trong thiết kế biểu đồ, khả năng tùy chỉnh và tính phổ biến khiến Excel trở thành giải pháp trực quan hoá được hàng triệu người dùng tin tưởng.
Tuy nhiên, khi dữ liệu ngày càng lớn và phức tạp, việc trực quan hoá bằng Excel cũng bộc lộ những hạn chế. Nhiều biểu đồ được tạo ra thiếu tính trực quan hoặc chỉ phản ánh bề nổi mà chưa giúp người xem nhận ra bản chất vấn đề. Do đó, để thực sự tận dụng được sức mạnh của Excel, doanh nghiệp cần nắm vững những phương pháp trực quan hoá tốt nhất để biến dữ liệu thành công cụ hỗ trợ quyết định chiến lược.
Excel vẫn là công cụ phổ biến nhất thế giới để thu thập, phân tích và trình bày dữ liệu kinh doanh. Bất chấp sự gia tăng của các phần mềm trực quan hóa chuyên dụng, Excel vẫn được các doanh nghiệp ưa chuộng nhờ tính quen thuộc, khả năng tùy chỉnh và độ linh hoạt cao trong nhiều tình huống báo cáo.
Tuy vậy, trực quan hóa dữ liệu bằng Excel cũng đặt ra không ít thách thức. Việc thiếu chuẩn mực rõ ràng khiến nhiều báo cáo trở nên rối rắm: biểu đồ hình tròn 3D, màu sắc lạm dụng, hay các loại biểu đồ không phù hợp với mục tiêu phân tích. Thêm vào đó, với những nhu cầu trực quan hóa nâng cao, Excel thường đòi hỏi thủ thuật phức tạp và giải pháp “chắp vá”, dễ gây khó khăn cho người dùng về sau.
Điều đó không có nghĩa Excel không còn giá trị. Ngược lại, khi được sử dụng đúng cách, Excel hoàn toàn có thể trở thành nền tảng trực quan hóa mạnh mẽ, giúp doanh nghiệp biến dữ liệu thành những câu chuyện rõ ràng, nhất quán và có sức thuyết phục.
Trong trực quan hoá dữ liệu bằng Excel, bước quan trọng nhất luôn là lựa chọn đúng loại biểu đồ. Đây không đơn thuần là một thao tác kỹ thuật, mà là bước định hình câu chuyện dữ liệu – doanh nghiệp muốn người xem hiểu gì, so sánh cái gì, và hành động thế nào sau khi đọc báo cáo.
Không phải tất cả dữ liệu đều có thể gói trong cùng một dạng biểu đồ. Để chọn được loại phù hợp, nhà phân tích cần trả lời một số câu hỏi cơ bản:
Dữ liệu có yếu tố thời gian hay không? Nếu có, biểu đồ đường hoặc biểu đồ cột theo chuỗi thời gian là lựa chọn tự nhiên.
Có cần so sánh giữa các nhóm hay không? Nếu mục tiêu là so sánh, biểu đồ cột dọc thường trực quan hơn.
Có cần thể hiện tỷ lệ phần trăm trong tổng thể? Khi đó, biểu đồ tròn hoặc biểu đồ donut có thể hữu ích, nhưng cần dùng cẩn trọng để tránh gây hiểu sai.
Có muốn thể hiện sự phân bổ hay phân tán của dữ liệu? Hãy cân nhắc biểu đồ hộp (boxplot) hoặc biểu đồ scatter plot.
Chỉ khi hiểu bản chất dữ liệu, doanh nghiệp mới chọn được biểu đồ phù hợp, tránh tình trạng “dữ liệu một kiểu, biểu đồ một nẻo” – điều vốn rất phổ biến trong thực tế.
Excel cung cấp nhiều loại biểu đồ, nhưng không phải cách hiển thị nào cũng phù hợp. Một quy tắc quan trọng là:
Chuỗi thời gian: Luôn dùng biểu đồ ngang, với trục X biểu thị thời gian. Điều này phù hợp với thói quen đọc từ trái sang phải, giúp người xem theo dõi xu hướng rõ ràng hơn.
Dữ liệu nhóm, hạng mục: Ưu tiên biểu đồ dọc (cột, thanh) để thể hiện sự khác biệt giữa các nhóm. Việc “ép” dữ liệu nhóm vào biểu đồ ngang thường dẫn đến rối mắt, khó căn chỉnh nhãn, và giảm hiệu quả trực quan.
Đây là nguyên tắc cơ bản nhưng thường bị bỏ qua, đặc biệt trong các báo cáo nội bộ của SME – nơi người dùng Excel hay chọn biểu đồ dựa trên “cảm giác” hơn là tư duy trực quan hóa.
Xem thêm: Top 8 biểu đồ trong Power BI phổ biến với doanh nghiệp
Một biểu đồ trong Excel không chỉ là hình ảnh minh hoạ, mà là công cụ truyền tải thông điệp. Trước khi chọn biểu đồ, nhà phân tích cần trả lời một câu hỏi then chốt: Người xem cần nắm được điều gì từ dữ liệu này?. Từ đó, bạn có thể xác định “nhiệm vụ” của biểu đồ, tức là mục tiêu phân tích mà nó phải phục vụ. Dưới đây là 3 nhóm nhiệm vụ phổ biến trong doanh nghiệp:
Đây là nhiệm vụ cơ bản nhất của trực quan hoá. Doanh nghiệp thường muốn so sánh các giá trị, xếp hạng hoặc làm nổi bật sự khác biệt giữa các nhóm.
Khi dữ liệu gắn với yếu tố thời gian (ngày, tháng, quý, năm), nhiệm vụ của biểu đồ là giúp phát hiện xu hướng, chu kỳ và biến động.
Doanh nghiệp không chỉ quan tâm đến giá trị tuyệt đối, mà còn đến sự khác biệt so với mục tiêu, kế hoạch hoặc kỳ trước. Đây chính là phân tích phương sai – một nhiệm vụ quan trọng trong quản trị tài chính và kinh doanh.